EKOLOJİK AYAK İZİ NEDİR ? NASIL HESAPLANIR?

EKOLOJİK AYAK İZİ NEDİR?

İnsanların hayatta kalabilmeleri için bir takım ihtiyaçlarını gidermeleri gerekmektedir. Bunlar yemek, barınma, ısınma gibi temel ihtiyaçlardan oluşmaktadır. Ekolojik ayak izi insanın gezegendeki ekosistemler üzerindeki etkisini ölçmek için kullanılan temel bir sürdürülebilirlik göstergesidir kısaca insanların günlük tüketim alışkanlıklarının hesaplandığı ve doğa üzerinde insan faaliyetleri sonucunda oluşan talep ile doğal kaynak arzı arasındaki dengeyi inceleyen sistemdir. Yani insanlar ve ekosistem arasında bir arz-talep dengesidir. Bu dengeyi bozan şey ise doğal kaynakların yenilenebilir sınırda kullanılmamasıdır.

Bu kavram insan faaliyetleri sonucu bozulmuş olan ekosistem dengelerini hesaplamak ve ekosisteme tekrar geri kazandırılması gereken miktarı belirleyebilmek için geliştirilmiştir. Sanayileşen toplumların üretim ve tüketim faaliyetleri, büyük miktarlarda üretim ve dağıtım anlayışıyla çalışır. Bu anlayış doğal kaynaklardan sürekli olarak ve belli zamanlarda kontrol dışı talep etmeyi gerektirmiştir. Kentleşme, sanayileşme, hızlı nüfus artışı, teknolojik gelişmelerin etkileri üretim ve tüketim faaliyetlerini etkileyerek insanların talepleri karşısında yetersiz kalmış ve ekosistem dengesini kaybetmeye başlamıştır.  

Ekolojik ayak izi doğaya verilen hasarı azaltacak eğer mümkün ise yok edecek çözümlerin üretilmesi ve hala üretken olan doğal alanların kapasitelerinin ölçülebilmesi için Global Footprint Network tarafından geliştirilmiş olan bir yöntemdir ve ilk olarak Dr. Mathis Wackernagel, Prof. William Rees ve arkadaşları tarafından kullanılmıştır. 

Ekolojik ayak izi çalışmaları bizlere insanın gezegenimizdeki varlığının doğal sermayeye kesin bir şekilde bağımlı olduğunu göstermektedir. Bu kavramın ölçülebilmesi için kullanılan belli başlı faktörler bulunmaktadır. Bunlar;

• Karbon ayak izi
• Orman ayak izi 
• Tarım amaçlı kullanılan alanların etkisi
• Kentleşme ve yapılaşma kaynaklı ayak izi
• Balıkçılık amaçlı kullanılan alanlarda bırakılan etki
• Hayvancılık amaçlı kullanılan alanlarda bırakılan etki 

Yukarıda verilen faktörlerin bir arada değerlendirilmesiyle ekolojik ayak izi bilgilerine ulaşılabilir. Bu faktörler arasında en büyük tahribatı karbon ayak izi vermektedir. Karbon ayak izi, global ekolojik ayak izinin %60'ını oluşturmaktadır. Bu nedenle bilim insanları ekolojik ayak izini düşürmek için öncelikli olarak karbon ayak izine dikkat etmektedir.

EKOLOJİK AYAK İZİ HESAPLAMA  

Ekolojik ayak izi birey, topluluk, kent, ülke, şirket, kurum için hem ayrı ayrı hem de bir bütün olarak hesaplanabilir. 

Ekolojik Ayak İzi (ha) = Tüketim x Üretim Alanı x Nüfus

Burada kullanılan tüketim değişkeni, malların kullanım ölçüsü olarak ele alınmaktadır. Örnek verilecek olursa tüketilen unun kilogram olarak ağırlığı, tüketilen kerestenin ton olarak ağırlığı, kullanılan elektriğin joule olarak değeri gibi.

Yapılan hesaplamalarda ekolojik ayak izinin düşük değerlerde olması istenir bunun nedeni ise doğada var olan kaynakların kendilerini yenileme durumunu ortaya koyan biyolojik kapasitenin ekolojik ayak izine eşit veya ondan daha yüksek olması var olan canlıların sürdürülebilir şekilde yaşamasını sağlamaktır.